
“HAYIR DİYEBİLME” DİLİ
Birçok kişi günlük yaşamında “hayır” diyebilmekle ilgili zorluk yaşamaktadır. Bu zorluk kişilerin kendileriyle ilgili algılarını, ilişkilerini, işini, günlük yaşam düzenlerini, hedeflerini etkilemektedir. Hayır diyemeyen kişiler için bu durum, bazen teklifi yapan kişinin özelliklerine göre bazen de içinde bulunulan duruma göre zorlaşabilir.
Kendimize hatırlatmamız gereken en önemli nokta şu: Hayır diyebilmek bir beceridir ve tüm beceriler gibi o da öğrenilebilir. Hayır diyebilmek neredeyse yaşamsaldır diyebiliriz çünkü hayır diyemediğimiz sürece istediğimiz hayatı yaşayamayız. Ve bazen istediğimiz hayatın nasıl olduğuna dair bile düşünmeye fırsat bulamayız çünkü hayatımız hayır diyemediğimiz anlar üzerinden devam eder.
Hayır diyebilme becerisi çocuklukta gelişmeye başlar. Eğer şanslıysak, ebeveynlerimiz bu beceriye sahip oldukları için bunu bize öğretmiş ve bizi bu konuda cesaretlendirmiştir. Özellikle küçük çocukların istemediği şeylere hayır diyebilmesi, istemediği şeyleri dillendirebilmesi çok kıymetlidir. Çünkü bir çocuk olarak güvendiğimiz anne baba ve diğer önemli büyüklerimize istemediğimiz şeyleri dillendiremezsek bir başkasına dillendirebilmemiz daha da zorlaşır.
Geçmişte istemediği şeyleri ifade etmekten çekinen ya da çekindirilmiş, cesaretlendirilmemiş olan çocuk gelecekteki yaşamında öğretmen, patron, eş veya otoriter gibi gördüğü herhangi bir kişiye de hayır diyemeyen bir yetişkin olarak karşımıza çıkar.
Hayır deme becerisinin gelişmesine fırsat verilmemiş çocuklar tacize, istismara açık hale gelir. Küçükken otorite olarak gördüğü anne babasına hayır diyemeyen, hayır demesine fırsat tanınmayan çocuk taciz, akran zorbalığı, haksızlıklara boyun eğme, istemediği madde/alkol, sigara kullanımı, istemediği mesleği seçmek, istemediği bir ilişkiyi/arkadaşlığı devam ettirmek, istemediği bir evliliği devam ettirmek, evlilikte/iş yerinde fazla yük almak, iş yerindeki psikolojik baskıya izin vermek, istemediği borçları vermek, istemediği görüşmeleri yapmaya başlamak gibi yaşamının her evresinde farklı zorluklarla karşılaşmaktadır.
Sonuç olarak; başkalarının ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarımızın, önceliklerimizin önünde tuttuğumuzda kendimize saygı, güven, suçluluk, kullanılmışlık, yetersizlik gibi kendimizle ilgili kendimizle ilgili olumsuz düşüncelere sahip oluruz. Bunun yanı sıra duygu ve isteklerimizi söyleyemediğimiz için tüm bu olumsuz duygu ve düşüncelere eşlik eden bir “öfke” ye sahip oluruz.
Neden hayır diyemiyorum bir türlü anlayamıyorum?
Çoğumuz için onaylanmak, kabul görmek, sevilmek, beğenilmek, yalnız kalmamak önemli konulardır. “Hayır” diyerek karşımızdakini reddetmiş gibi hissederiz ve sanki bu nedenle sevilmeyeceğimizi, dışlanacağımızı, yalnız kalacağımızı düşünürüz; bu düşünce ve duygu da bizi hayır diyebilmekten geri koyar. Bazen de nasıl söyleyeceğimizi bilmediğimiz için “hayır” diyemeyiz.
Hayır diyebilmek için kendime yardım cümleleri
Hayır demekle ilgili zorluğumuz var ise bize rehberlik edecek yapılandırılmış cümlelerimiz olsa işimiz bir nebze kolaylaşabilir diye düşünüyorum. Öncelikle kendimizle bir anlaşma yapmak iyi olabilir. Bu nedenle aşağıda bazı kendine yardım cümleleri örnekleri vereceğim.
- Hayır diyebilmem için mazeretim olması gerekmiyor. Bazen açıklama yapmadan “hayır” demem yeterli.
- Açıklamak istediğim bir sebebim var ise bu mazeretimi en sade haliyle kısa ve direk söyleyebilirim.
- Benimle ilgili ne düşünür yorumlarıma takılmadan, sanki o saniye için bir robotmuşçasına hayır diyebilirim.
- Her teklife evet demezsem, istemediğim şeylere hayır diyebilmeyi öğrenirsem kendime zamanım kalır ve günlük yaşamdaki önceliklerimi belirleyip uygulayabilirim.
- Bazı şeylere hayır diyerek kendime boş alan / vakit yaratabilirim.
- Hayır deyişim başkalarını kızdırabilir ya da onlara kendini kötü hissettirebilir, bu onlarla ilgili mesele; ama ne istediğimi/istemediğimi söylemem beni özgür yapar.
- Özgürlüğüm ve kendimle ilgili hedeflerim bir başkasının öfkesinden, kırılacağı olasılığından daha önemli.
- “Hayır” bencil, asosyal, itiraz eden, memnuniyetsiz vs olduğum anlamına değil; sınırlarımı ve sorumluluklarımı bildiğim anlamına gelir.
- Önceliklerimin olması bencillik değil gerekliliktir.
- Karşımdakinin soru sormak gibi bir seçimi, fikri var ise; benim de kendi fikrimi söyleme hakkım var.
- Bir başkasına bir süreliğine iyi gelecek olan evet cevabım kendimi uzun süre kötü hissetmeme vesile olacak.
Hayır deme tarzım ne olmalı?
Kendinden emin, çatışmacı olmadan, normal bir tonda ve net bir şekilde. Özetle sade olmalı. Yani “kararımın arkasındayım” imajını verecek kadar net olmalı.
Hayır diyebilmemin nazik ve rahat bir yolu var mı?
Davet için.
- Hayır, teşekkür ederim.
- Sorduğun için teşekkür ederim. Katılmayı isterdim fakat bu sefer gelemeyeceğim.
- Bu hafta programım biraz dolu. Daha fazla plan yapamam. Hayatımda biraz daha denge kurmaya çalışıyorum.
- Davetinize katılmak isterdim fakat o gün bir aile programımız var (özel bir gün) ve onu kaçırmak istemiyorum.
- Davet ettiğin için teşekkür ederim fakat o gün için bir planım var.
- Teşekkür ederim o gün katılamam. Başka ne zamanlar olabilir? ( İstiyorsanız programınızı aksatmayacak bir buluşma için gün bulmayı denemeye çalışabilirsiniz.)
- Bunu biraz düşüneyim. Programıma bakıp sana öyle haber vermek istiyorum.
- Bu hafta bunun için vaktim yok.
- Katılamayacağım, o gün başka bir işim var.
- Teşekkür ederim ama yarın erken kalkmam lazım yorgun hissediyorum.
- Teşekkür ederim bu hafta olmaz ama önümüzdeki hafta için haberleşelim.
- Ben de görüşmeyi isterim fakat iş günlerinde akşamları haftada 1 defadan fazla dışarı çıkmıyorum. Bunu arttırdığımda gün/hafta içindeki düzenim bozuluyor. Ama hafta içi öğle yemeği için bir program yapabiliriz.
- Teklifin çok eğlenceli/ cazip görünüyor. Fakat bu sıralar canım bu tür şeylere katılmak istemiyor.
- Teşekkür ederim fakat bu sıralar spora/işe/evime /çocuğuma daha çok zaman ayırmak istiyorum. Daha uygun olduğumda seni arayayım, sana da uyarsa buluşuruz.
- Teşekkür ederim, programımda bir değişiklik olursa haber vereceğim.
İş için
- İş programıma bakıp size bu işi ne zaman bitirebileceğimi söyleyeyim.
- O güne kadar bu işi bitiremem.
- Bu işi yapabilmem/yetiştirebilmem için birisinin yardımına ihtiyacım var.
- Bu işi bitirebilmem için biraz zamana ihtiyacım var.
- Bu görev (şu nedenle )benim için uygun değil.
- Bu işi yapamam çünkü bu görev benim sorumluluğumda değil.
- Bu işin nasıl yapılacağına dair yeterli donanımım yok(Ekstra yüklenmeye çalışılan ek görevler için).
Borç için
- Bu ayki harcamalarıma bakıp sana borç verip veremeyeceğim konusunda haber vereyim.
- Bunu bir düşüneyim.
- 2 aylığına (şu kadar miktar) borç verebilirim.
- Sana yardımcı olmak isterdim fakat borç vermem için uygun bir zaman değil benim için.
- Borç vermek içim uygun bir zamanda değilim.
Mekan için
- Seninle görüşmek hoşuma gidiyor ama gideceğimiz yerlere hep sen karar veriyorsun.
- X mekanına değil de bu sefer biraz daha rahat sohbet edebileceğimiz bir mekana gitmek istiyorum.
- Biraz gürültüsüz bir yerde buluşursak daha rahat edeceğim.
- Bu sıralar gitmek için biraz daha sakin/hareketli bir mekanları tercih ediyorum.
Buluşmada başka birisinin de olacağı haberi için (Bugünkü buluşmamıza A. da gelse olur mu?)
- Ben baş başa olmayı tercih ederim.
- İyi olur ama bu sefer birebir görüşmeyi tercih ederim.
- Bugün seninle dertleşmek istiyorum. Mümkünse yalnız olsak daha iyi olur.
- Başka bir gün onunla da bir plan yaparız.
Yalnız kalmak istediğiniz zaman
- Teşekkür ederim fakat bugün biraz yalnız kalmak istiyorum.
- Bugün yalnız halletmem gereken birkaç işim var. Bir başka gün için plan yapalım. Başka hangi günler müsaitsin?
Israrlar için
- Teşekkür ederim kalmamı istediğin için ama gitmem gerekiyor.
- İlgin için teşekkür ederim fakat bu konuda daha fazla konuşmak istemiyorum.
- Haklısın kulağa çok hoş geliyor fakat daha uygun bir zamanım olduğunda sana haber vereyim.
- Açıklamamı yaptım, ısrar etmezsen/anlayış gösterirsen sevinirim.
Diyetteyseniz
- Teşekkür ederim fakat diyet programımı bozmak istemiyorum. Israr etmezden işimi kolaylaştırmış olursun.
- Eminim sen yaptığın için çok güzel olmuştur fakat diyetten çıkma hakkımı kullandım bir daha yapmak istemiyorum.
- Diyet yaptığımı sana söylemeyi atlamışım kusura bakma, sen de hazırlanmışsın fakat yiyemeyeceğim.
- Teşekkür ederim, ısrar etmeyip bana yardımcı olursan sevinirim.
Yardım için
- Bana sorduğun için teşekkür ederim fakat bu sefer/bu konuda sana yardım edemeyeceğim.
- Ben yardım edemem ama bu konuda yardımcı olabilecek biri olup olmadığını araştırabilirim.
- Şu anda bunun için söz veremem. Yapamayacağım sözler vermek istemiyorum.
Hayır diyebilme dili tıpkı bir sihir gibidir. Kullanmaya başladıkça yaşamın nasıl değişeceğini görebilirsiniz. Hayır diyerek kendinize nefes alabileceğiniz yeni alanlar yaratabilir ve aynı zamanda sevdiğiniz şeyleri yapmak için, sevdiğiniz insanlara vakit ayırmak için önemli bir fırsat yakalayabilirsiniz. Bu nedenle bu dili öğrenmek için kendine ÖNCELİK VER, HAK VER, ŞANS VER, KARAR VER, FIRSAT VER, ZAMAN VER ama KENDİNE VE HAYATINA ZARAR VERME.
Pelin Öztaş